انواع آزمایشهای تشخیصی

انواع آزمایش های تشخیصی برای عفونت HIV عبارتند از :

الف ) تست های سنجش آنتی بادی :

1. .آزمون الایزا (Elisa)  

2. Western blot test

.

.

نکته :

از آنجا که آنتی بادی از طریق مادر آلوده وارد بدن جنین شده تا ۱۸ ماهگی در بدن باقی می ماند ،این تست ها برای تشخیص آلودگی در نوزاد مناسب نمی باشند .

.

ب ) تست های سنجش آنتی ژن

1. RT – PCR

2. P24  antigen

3. DNA-PCR    &   RNA-PCR

.

نکته:

آزمایش ارجح٬ جهت تشخیص آلودگی نوزادان٬ آزمایش DNA-PCR می باشد

.

.

اغلب انواع تستهای HIV از نمونه خون فرد جهت بررسی HIV استفاده می شود اما تستهایی هم وجود دارند که از بزاق دهان و یا ادرار جهت نمونه استفاده می شود.
حاضر شدن جواب تست معمولا چند روز طول میکشد اما جواب Rapid HIV test در عرض ۲۰ دقیقه آماده میشود.
تمامی تستهای مثبت HIV بایستی توسط تستهای تکمیلی بررسی شوند (معمولا Western blot test) که حاضر شدن جواب آن از چند روز تا چند هفته طول میکشد.
برای انجام تست HIV نیازی به ناشتا بودن نیست (البته ممکن است همراه با تست HIV، تستهای دیگری مانند بررسی چربی خون یا قند خون ناشتا (FBS) درخواست شده باشد که در این صورت بایستی ناشتا بود یعنی از ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از آزمایش، چیزی خورده یا آشامیده نشود.
تست غربالگری (Screening) که برای HIV استفاده می شود ELISA است.

.

.

در ایران:

  اولین آزمایش ۸ هفته بعد از رفتار خطرناک

 تکرار آزمایش ۶ ماه بعد از رفتار خطرناک

.

در ایران معمولاً دسترسی به آزمایش استاندارد HIV سهل تر است. این نوع آزمایش در ایران برای بار اول ۸ هفته بعد از رفتار خطرناک به مراجعه کنندگان توصیه می شود. ولی به دلیل اینکه سرعت و میزان تولید پادتن خون در بدن افراد متفاوت است و برای انجام آزمایش دقیقی که بتوان به نتیجه آن استنتاج کرد و جواب قطعی را ارائه داد، ۶ ماه بعد از رفتار خطرناک بایستی که آزمایش تکرار شود.

 

.

.

 آزمایش HIV-ELISA

آزمایش استاندارد HIV ٬”تست الایزا”  است.  این تست٬ استاندارد جهانی برای استفاده در بیمارستان ها، بانک های خون و یا سازمان های انتقال خون می باشد.

این آزمایش مستقیماً خود ویروس را جستجو نمی کند. در این روش، میزان پادتن ( آنتی بادی) هایی که بدن شخص آلوده برعلیه HIV تولید کرده، اندازه گرفته می شود.

ELISA نسبتاً آزمایش ارزان و خیلی دقیقی است . ( اگر چه ۱۰۰٪ نیست ) در این آزمایش ( اولین آزمایشی که عموماً انجام می شود ) یک نمونه خون گرفته می شود و با دور بالا دوران داده می شود که باعث می شود سرم خون از اجزاء جامد آن مثل سلولهای خون جدا شود . هنگامیکه ماده معرف ELISA به سرم اضافه شود یک آزمایش شیمیایی که محلول را رنگی می کند وجود پادتن های HIV را مشخص می سازد .

(وقتی که HIV وارد بدن می شود، یک ماده شیمیایی خاصی از سوی سیستم دفاعی تولید می شود که پادتن ( آنتی بادی) نامیده می شود. پادتن ها واکنش بدن نسبت به عفونت می باشند. بنابراین اگر بدن شخصی پادتن علیه HIV تولید کرده باشد، به معنای آن است که شخص به HIV آلوده شده است.)

تولید پادتن در بدن به مدت زمان بین چند روز تا سه هفته نیاز دارد.
آزمایشی را که بتوان به نتیجه آن اعتماد کرده و بر اساس آن شخص را نسبت به نوع سلامت خود با اطلاع کرد، دربعضی منابع بین ۶ هفته تا ۶ ماه و بعضی دیگر بین ۸ هفته تا ۶ ماه بعد از ارتباط خطرناک توصیه شده است.

پس از ۲۲ روز از آلودگی با HIV تست الیزا٬ در ۵۰% موارد مثبت میشود و پس از ۶ هفته در ۹۵%موارد مثبت میشود.
حساسیت (Sensitivity) الیزا بیش از ۹۹٫۹% است.
برای جلوگیری از نتایج مثبت کاذب٬ نتایج تکرار شده باید بوسیله تست westernblot تایید گردد.

.

.

دلایل نتیجه مثبت کاذب تست الیزا:

• تزریق واکسن آنفلوآنزا

• دیگر بیماریهایی همچون بیماری بافت همبند

• انواع زیستی طبیعی (Normal biologic variants)

.

 .

‫هـدف اصلـی از ‬آزمونهای تأییدی‬، اطمیـنـان از پـاسـخ مـثبت آزمـونهـایـی مـانـنـد الایـزا‬ ‫است کـه جـهـت غـربـالـگـری استـفـاده مـیشـونـد‪ .‬مـعـمـولتـریـن‬ ‫آزمـون مـورد استـفـاده بـه ایـن مـنظـور‪ ،‬آزمـون وستـرن بـلات است‪.‬‬ ‫‬

.

.

 Western blot test

    به عنوان یک آزمون تأیید کننده به کار می رود. که وجود IgG برعلیه چند نوع پروتئین ویروسی را بررسی می کند . این تست نسبت به الایزا اختصاصی تر  بوده از حساسیت کمتری برخوردار است .

 از آنجا که آزمایش Western blot نسبتاً گران است وانجام آن نیز مشکل است . ندرتاً به عنوان اولین آزمایش انجام می گیرد و بیشتر در تأیید نتایج مثبت یا مشابه آزمایش ELISA بکار می رود .

اختصاصی بودن (Specificity) تست وسترن بلات وقتیکه با الیزا همراه شود٬ بیش از ۹۹٫۹% است

.

نتایج نامشخص (indeterminate) در تست وسترن بلات در این موارد است:
– مراحل اولیه عفونت با HIV
– آلودگی با HIV-2
– بیماری خودایمنی (Autoimmune disease)
– حاملگی
– تجویز اخیر توکسوئید کزاز

.

.

آزمایش HIV-PCR

به زبان بسیار ساده این آزمایش مستقیماً وجود HIV در خون را جستجو می کند.

PCR=  Polymerase Chain Reaction

تست HIV-PCR ژن ویروس (DNA )  را در خون ردیابی می کند. اگر شخصی آلوده شده باشد DNA ویروس ایدز در خون او وجود خواهد داشت. میزان اطمینان به دقت این تست ۹۵% می باشد. بعضی منابع این آزمایش را دو هفته بعد از داشتن ارتباط خطرناک (ارتباطی که به تماس مشکوک با خون منجر شود) و بعضی دیگر ابتدا ۴ هفته بعد، توصیه می کنند. معمولاً بین ۵ روز تا یک هفته طول می کشد تا نتیجه این آزمایش دریافت شود.

از نظرهزینه این تست به طور معمول بسیار گران تر از تست HIV-ELISA می باشد.

در طی این آزمایش اجزاء‌ مختلف ویروسی روی نوارهای خاص روی صفحه آزمایش که در سرم فرد مورد آزمایش قرار میگیرد قرار دارند .
اگر سرم پادتن HIV داشته باشد ، به نوارهای ویروسی متصل می شوند ، که باعث تغییر رنگ آنها می شود . گر چه آزمایش HIV در حال حاضر خیلی در دسترس است . غربالگری گسترده انجام نمی پذیرد .

بـا توجه به این که در این آزمون ژنوم ویروس مورد مطــالعه قرار  میگیرد لذا در تشخیص زودرس بیماری ویا نوزاد متولد شده از مادر آلوده مفید است . بخاطر حساس بودن زیاد ، موارد مثبت کاذب این آزمون  بالا است. تشخیص مثبت با PCR درهرحال باید با تست سرولوژیک اثبات شود.

‫اگـرچـه ایـن آزمـون از حـسـاسیت و اخـتصاصیت بسیـار بـالایـی‬ ‫برخـوردار است‪ ،‬اما انـجـام آن سـاده نـیست و بـه عمـلکرد آزمایشگاه‬ ‫بــایـد دقـیـق بـاشــد و اسـتــفـاده از آن بــرای غـربــالـگـری افـراد‬ ‫جـایـز نـیـست‪.‬‬

مثبت کاذب:  ،‌آزمایش درصد کمی از افراد چه با آزمایش الایزا یا وسترن بلات می تواند غلط باشد . امکان دارد تغییر رنگ اندکی در بعضی از افرادی که HIV ندارند مشاهده شود و بطور غلط به عنوان HIV مثبت شناخته شوند .

درصـورتی کـه غـلظت ویـروس کمتـر از ‪ ۲۰۰۰‬نسخـه‬ ‫در میلیلیتـر‪ ‬باشـد‪ ،‬احتمـال مثبت کـاذب در تـشخیص‬‫‪HIV‬وجوددارد‪

.

منفی کاذب :در بعضی موارد آزمایش می تواند علی رغم وجود پادتنها نتواند تغییر رنگ نشان دهد .بنابراین کسی که آلوده به ویروس است اشتباهاً ممکن است منفی تلقی شود .

.

.

 آنتی ژن P24 :

در این روش آنتی ژن ویروس مورد بــررسی قرار می گیرد . لذا می تواند در تشخیص زود هنگام آلودگی کمک کننده باشد. البته در مراحل عفونت بدون علامت و یا درمان ضد ویروس ، با توجه به اینکه تعداد ویروس موجود در خون کم است ممکن است منفی کاذب داشته باشیم .

این تست بطور اولیه برای غربالگری نمونه‌های خون استفاده می‌شود ولی در برخی مناطق بعنوان تست تشخیصی HIV بکار می‌برند.

آنتی ژن P24 ، یک پروتئین است که جزئی از ساختمان HIV می‌باشد  و در مراحل اولیه عفونت، به مقدار زیاد تولید می‌شود و بوسیلة تستهای تشخیصی می‌توان آن را در خون آشکار کرد.  تست P24 می‌تواند آلودگی با HIV را قبل از “تست آنتی بادی “HIV آشکار کند بنابراین تست آنتی ژن P24 در تشخیص HIV در مراحل اولیه بکار می‌رود.

.

.

RNA test:

این تست ماده ژنتیکی خود ویروس HIV را بررسی میکند و جهت غربالگری منابع خون و نیز آشکارسازی ویروس در مراحل اولیه استفاده کرد ( ۹ تا ۱۱ روز پس از در معرض HIV قرار گرفتن) و نیز در موارد بسیار نادر که تستهای آنتی بادی قادر به آشکارسازی آنتی بادی علیه HIV نیستند.

.

.

آزمایش میزان ویروس (HIV viral load test) :

 این آزمایش٬ میزان HIV های در حال تقسیم را نشان میدهد٬ که با پیشرفت بیماری و نیز پاسخ به درمان ضد ویروسی٬ مرتبط است.
این آزمایش٬ بهترین تست در دسترس برای تشخیص عفونت فعال HIV است. اگرچه نتایج مثبت کاذب٬ معمول است خصوصا وقتیکه میزان ویروس (Viral load) پایین باشد.

.

CBC (آزمایش کامل خون ):

در مراحل پیشرفته HIV این موارد شایع است:
کم خونی (آنمی) ٬ کمی نوتروفیلها (نوتروپنی) ٬ کمی پلاکتها (ترومبوسیتوپنی)

.

.

تعداد لنفوسیتهای  CD4 :

 بیشتر از همه بعنوان عامل پیشگویی کننده پیشرفت HIV بکار میرود.
خطر پیشرفت به سمت عفونتهای فرصت طلب ایدز یا بدخیمی ها وقتی که CD4 ها کمتر از  ۲۰۰cell/µl باشد٬ بالاست.

.

.

درصد لنفوسیتهای CD4 :

ممکن است درصد CD4 ها قابل اطمینان تر از تعداد آنها باشد.
خطر پیشرفت به سمت عفونتهای فرصت طلب ایدز یا بدخیمی ها وقتی که درصد CD4 ها کمتر از ۲۰%باشد٬ بالاست.

.

.

تنها راه مطمئن جهت تعیین آلودگی با HIV انجام تست آنتی بادی HIV می‌باشد و از روی علائم بالینی نمی‌توان آلودگی با HV را تعیین کرد.

.

با توجه به در دسترس بودن روش الایزا و وسترن بلات در ایران و همچنین اختصاصی بودن بالا (موارد مثبت کاذب کمتر)، ملاک تشخیص قطعی آلودگی یک فرد٬  مثبت بودن دو آزمایش ELISA و یک آزمایش Western blot است.

.

.

بر روی تصویر بالا کلیک کنید.